Guatr Hastalığının Sebepleri

Guatr hastalığının sebepleri hakkında bilgiler bu makalede yer almaktadır. Guatr hastalığının sebepleri ile ilgili tüm açıklamaları bu makalede inceleyebilirsiniz...

GUATR HASTALIĞININ NEDENLERİ


Tiroid bezinin herhangi bir nedenle buyumesine guatr diyoruz. Tiroid bezinin buyuklugu saglikli kisilerde de bazi farkliliklar gosterir. Bu farkliliklarin nedenleri asagida verilmistir:

Tiroid bezi buyuklugunu belirleyen faktorler:

Beyinde bulunan hipofiz bezinden salgilanan TSH hormonu tiroid bezinin buyumesini etkiler. Asiri salgilanan TSH hormonu tiroid bezini uyararak buyumesini saglar; buna karsilik TSH az salgilanirsa bu defa tiroid bezi kucuk kalir.

Kisinin gida veya icilen sularla aldigi iyot miktari da tiroid bezi buyuklugunu etkilemektedir. Iyot alimi yetersiz olunca tiroid bezinde buyume olmaktadir.

Selenyum elementi de tiroid hormon metabolizmasinda onemli rol oynar. Selenyum mineralinin az alindigi durumlarda kanda TSH ve T4 hormonu yukselir, fakat T3 hormonu duser. Iyot yetmezligi ile birlikte selenyum eksikligi varsa iyot yetmezligine bagli hastaliklar daha siddetli olarak ortaya cikmaktadir.

Vucut agirligi veya buyuklugu ile tiroid hacmi arasinda iliski vardir. Ozellikle vucudun yagsiz kismi ile tiroid hacmi arasinda iliski oldugu gosterilmistir. Erkeklerde tiroid hacminin kadinlardan fazla olmasi ise erkeklerin vucut agirliginin daha fazla olmasi ile aciklanmaktadir.
Dogum sayisi da tiroid bezinin buyuklugunu etkiler. Gebelikte tiroid hacminde artma olmaktadir. Dogum sayisi arttikca tiroid hacmi artmaktadir. Bu durum ozellikle iyot yetmezligi olan bolgelerde daha fazladir.

Sigara icenlerde tiroid bezinin daha buyuk oldugu saptanmistir. Sigara icenlerin kanlarinda tiroid hormonu uretimini engelleyen tiyosiyanat isimli bir maddenin duzeyi artar. Artan tiyosiyanat hem kandaki iyotun tiroid bezi tarafindan tutulmasini onler hem de tiroid hormon olusumunu azalttigindan hipofiz bezinden TSH salinisi artarak daha fazla hormon uretilmesi saglanmaya calisilir. Artan TSH hormonu ise bu defa tiroid bezinde buyume yapar. Sigara icenlerde bu nedenle guatr sikligi daha fazladir.

Tiroid bezinde adet donemine gore kadinlarda degisiklikler olur. Tiroid hacmi iki adet kanamasi arasindaki donemin ilk yarisinda yaklasik % 50 kadar artabilmektedir. Iki adet arasindaki zamanin ikinci yarisinda (luteal faz) bu artis geriye doner ve bez eski haline doner. Bu hacim degisiklikleri ostrojen hormonunun tiroid bezindeki kanlanmayi etkilemesine bagli olarak olusmaktadir.

Genetik faktorler: Yukarida sayilan nedenler icinde en onemlisi genetik faktorlerdir. Tiroid bezindeki buyukluk % 71 oraninda genetik olarak belirlenmektedir. Guatrin bazi ailelerde sik gorulmesi de bunu desteklemektedir. Iyot yetmezligi olmayan bolgelerde saptanan guatrin nedeni genetik faktorler yani anne ve babamizdan gelen kalitimdir.

Alkol fazla icenlerde ise ilginc olarak guatr daha az gorulmektedir. Alkolun guatr sikligini nasil azalttigi tam bilinmemektedir; bu buyuk olasilikla alkolun tiroid bezi icin direk toksik etkisine baglidir.

Dogum kontrol hapi kullanan kadinlarda tiroid bezi hacmi daha kucuk bulunmustur.
Sekil 3‘de normal tiroid bezi ile buyumus olan tiroid bezi kiyaslanarak sembolize edilmistir.

Sekil 2: Normal ve buyumus tiroid bezi (guatr)

Guatr cesitleri:
Tiroid bezi buyumeleri yani guatr 3 sekilde olabilir:


1- Basit Guatr: Tiroid hormonlari normaldir. Bez icinde nodul yoktur. Tiroid bezinde buyume vardir. Bu nedenle buna basit guatr adi da verilir.
2- Noduler guatr: Tiroid bezi buyur ancak bez icinde nodul dedigimiz nohut veya leblebi buyuklugunde yumrular vardir. Noduler guatrda tiroid hormonlari normal veya artmis olabilir.
3- Dalan Guatr (Torasik veya Plonjan Guatr): Tiroid bezinin gogus kafesi icine dogru buyumesi ve gogus kafesi icine girmesi veya dalmasidir.

I. BASIT GUATR

Salgiladigi tiroid hormonlari normal oldugu halde buyumus tiroid bezine basit guatr denir. Icerisinde nodul olmadan tiroid bezinin oldugu gibi buyumesine duz veya basit guatr denir. Guatrin icinde noduller varsa bunlara bu defa noduler guatr denir. Iyot yetmezligi dunyada en sik guatr nedenidir. Iyot yetmezligi nedeniyle olusan guatr ilk yillarda duz bir buyume seklindedir; yani icinde nodul yoktur. Cocukluk ve ergenlik doneminde guatrda nodul pek bulunmaz. Ancak tedavi edilmez ve iyot eksikligi devam ederse ileri yaslarda guatr hem buyur hem de icinde noduller olusur. Bu noduller ileride asiri hormon salgilama ozelligi kazanarak hipertiroidi dedigimiz kanda tiroid hormonlarinin asiri calismasina neden olabilirler.

Iyot yetmezligine bagli guatri olan kisilerin kanlarinda T3 hormonu hafif artar, TSH hormonunda biraz artis olabilir ve T4 hormonu biraz dusuk cikar.

Bir toplumda 6-12 yas arasi cocuklarin % 5‘den fazlasinda basit guatr varsa buna endemik (yaygin) guatr denir. Endemik guatr iyot yetmezligi olan bolgelerde sik gorulur. Bu oran % 5 den az olursa sporadik (seyrek gorulen) guatr ismi verilir. Sporadik guatr ise iyot yeterli bolgelerde gorulur.

Guatr kadinlarda erkeklerden 4-5 kat daha fazla gorulur. Genclik caginda da kizlarda erkeklere gore daha fazla gorulur. Turkiye‘de guatr sikligi bolgelere gore degismek uzere % 5-56 arasinda degismektedir. Goruldugu gibi bu cok yuksek bir orandir.
Iyot yetmezligi olan bolgelerde guatr daha fazladir. Ozellikle daglik bolgelerde toprakta iyot az oldugundan guatr daha fazla gorulur. Bilinenin aksine kara lahana yenmesiyle guatr olusumu arasinda bir iliski yoktur.

Selenyum yetmezligi de ulkemizde onemli bir problemdir. Yaptigimiz bir calismada guatrli kisilerde selenyum duzeyinin dusuk oldugunu saptadik.
Suda bulunan perklorat ve kadmiyum fazlaligi da guatra neden olabilmektedir. Pillerle bulasmis sularda kadmiyum yuksektir ve guatr ortaya cikar.

Demir eksikligi olan kisilerde de guatr sikliginda artis vardir.

Ergenlik cagindaki cocuklarda bazen guatr olusur ve buna adolesan veya ergenlik guatri denir. Ergenlik doneminde artan hormon ihtiyacini karsilamak icin tiroid bezi biraz buyur ve guatr olusur. Daha sonra bu guatr cogu cocukta veya gencte kaybolur.

Yalanci guatr ise tiroid bezinin dogustan normal yerlesim yerinden biraz yukarida olmasi ve ozellikle ince boyunlu kadinlarda guatr varmis izlenimi vermesidir. Yapilacak ultrasonda tiroid hacminin artmadigi ve guatr olmadigi ortaya konur.

Gebelikte ve menopoz doneminde de tiroid buyuklugu artar ve guatr olusabilir.

Iyot yetmezligi fazla olan kadinlarda gebe kalma ve cocuk dogurma sikligi azalir. Iyot yetmezligi uremeyi engelleyebilmektedir. Bu nedenle cocugu olmayan kadinlarda iyot yetmezligi olup olmadigi arastirilmalidir.

Guatrin ailesel ozellik gosterdigi bilinen bir gercektir. Bazi ailelerde guatr fazla gorulur. Yapilan calismalar guatr gelisiminde kalitimsal gecisin iyot yetersizligi olan bolgelerde yasayan kadinlarda %39 oraninda, iyodun yeterli alindigi bolgelerde yasayanlarda ise % 82 oraninda oldugunu ortaya koymustur.

Guatr nedenleri:

a) Iyot yetmezligi
b) Selenyum yetmezligi
c) Genetik egilim veya ailede guatr olmasi
d) Tiroid bezinin iltihabi hastaliklari (Hashimoto veya tiroiditler)
e) Psikiyatrik hastalarin kullandigi lityum ilaci
f) Soya yagi veya fasulyesi fazla yemek (iyot yetmezligi ile beraber)
g) Tiroid hormon olusumundaki genetik bozukluklar
h) Sigara icmek
i) Demir yetmezligine bagli kansizligi olanlar
j) Gebelik (iyot yetmezligi olan bolgelerde)
k) Beyinde bulunan hipofiz bezinden asiri TSH hormonu salgilanmasi

Ic Guatr, Dis Guatr Nedir?

Ic guatr ve dis guatr tanimi halk arasinda kullanilan tanimlamalar olup tibbi bir anlami yoktur. Guatrin gogus boslugu icine girmesi belki ic guatr olarak adlandirilabilir.

Bir Bolgede Iyot yetmezligi Arttikca Guatr Sikligi Artar:

Idrarda atilan iyot miktari o kisinin iyot durumunu gosterir. Idrarda iyot miktari olculerek iyot yetmezliginin siddeti anlasilabilir. Iyot yetmezligi artikca guatr sikligi da artmaktadir. iyot miktarina gore guatr olusma riski su sekilde saptanmistir: Idrar iyodu hafif derecede yetmezlik gosteriyorsa yani 50-99 g/dl arasinda ise bunlarin %5-20‘sinde, orta dereceli iyot yetmezligi varsa (idrar iyodu 20-49 g/dl arasinda ise) bunlarin % 20-30‘unda ve siddetli iyot yetmezligi varsa (idrar iyodu < 20g/dl olmasi) bu kisilerin % 30‘undan fazlasinda guatr gelisir.

Guatrli Kiside Ne Gibi Sikayetler Olur:

Guatrli hastalarin cogunda herhangi bir sikayet yoktur. Guatr cok buyuk olursa nefes borusu ve yemek borusuna baski yaparak oksuruk ve nefes darligi gibi sikayetler yapabilir. Iyot yetmezligi asiri ise tiroid bezi yetmezligi yani tiroid hormon salgilanmasinda azlik (hipotiroidi) ve ona bagli sikayetler olabilir. Hipotiroidi daha sonraki bolumlerde ayri bir baslik halinde anlatilmistir. Erken devrede ve cocuklukta yumusak ve duz bir guatr vardir. Eriskinlerde ise her zaman guatr icinde noduller ve kist olusur. Tiroid hormon tetkikleri genellikle normal sinirlar icindedir. Baslangicta guatr icinde nodul yokken yasin artmasiyla noduller ve kist gelisebilir. Volum arttikca yani guatr buyudukce TSH hormonunda azalma olusur. Bu hastalarda anti-TPO antikoru kanda yuksekse o zaman guatrin Hashimoto hastaligi nedeniyle gelistigini dusunuruz. Hashimoto hastaligi ile bilgileri daha detayli olarak ilerdeki bolumlerde bulabilirsiniz.

Guatrli Bir Kiside Hangi Tetkikler Yapilir?

Guatri olan bir kiside serbest T3, serbest T4, TSH, anti-TPO antikor ve tiroid ultrasonu tetkikleri yapilir. Idrar iyoduna bakilarak iyot yetmezligi olup olmadigi anlasilir. Ayrica kanda selenyum duzeyi olculerek eksiklik olup olmadigi anlasilir. Iyot yetmezligi olan bolgedeki guatrli kisilerde radyoaktif iyot uptake testinde yukseklik, total ve serbest T4 hormonlarinin normal sinirlarda veya bazen dusuk, oldugu gorulurken, T3 hormon duzeyleri normal veya yuksek olabilir. TSH hormon duzeyleri ise normal veya yuksek olabilir. Anti-TPO ve anti-TG antikorlari iyot yetmezligine bagli guatrda negatif iken, Hashimoto tiroiditine bagli guatr varsa antikorlar yuksek olarak bulunur. Siddetli iyot yetmezliginde ise hipotiroidizm denilen tiroid yetmezligi gelisir ki, bu durumda TSH hormonu yuksek, T3 ve T4 hormonlari normal duzeyin altina dusmustur.

Guatr Nasil Tedavi Edilir?


Basit guatrli bir hastada iyot yetmezligi varsa iyotlu tuz verilir ve tiroid hormonu ilaclari ile tedavisi yapilir. Bu ilaclarin dozunu yasiniza gore ve diger hastaliklarinizin olup olmadigina gore doktorunuz ayarlar. Bu ilaclarin dozunu onerilen dozda almak cok onemlidir. Fazla alirsaniz zarari olabilir.

Guatrli kisilerde selenyum eksikligi varsa selenyum verilir.

Guatr icinde nodul varsa bunlarin tedavi ve degerlendirmesi icin nasil bir yol izlendigi kitabin ‘‘Noduler Guatr‘‘ bolumunde anlatilmistir.
Plonjan guatr dedigimiz gogus kafesine dogru girmis guatrlarda hormonlar normal ise ameliyat yapilir.

SENDE YORUM YAP!

Whatsapp