Fasciola Hepatica Tedavisi

Fasciola Hepatica Tedavisi : Eş adlar : Fasciola humana, Fasciola halli, Distoma hepaticum, Distomum hepaticumFasciola hepática, dünyanın hemen her yerinde çeşitli hayvanların, özellikle koyun ile keçinin, sığır, manda ve atın, ender olarak da insanın safra yollarında yerleşerek hastalık etkeni olan bir trematoddur

Morfoloji ve evrim

Fasciola hepática, şekli yaprağa benzeyen yassı bir helminttir. Yap- rakçığm ön kısmında 4 mm uzunluğunda, koni biçiminde bir kısım (başkonisi), bundan sonra genişleme (omuz kısmı) ve sonra daralan gövde vardır Helmint ortalama 3 cm boyunda ve 1 cmeninde olup orta kısmı sarımsı kahverengi, kenarları koyu gri renktedir-. Ön kısmında birbirine yakın bulunan 1-1,5 mm kadar çapında ağız ve karın çekmenleri, vücut yüzeyinde dikenler vardır.

Sindirim sistemi yutak, kısa bir yemek borusu, yan dalları olan ve kör olarak sonlanan iki barsaktan yapılıdır. Dallanmalar gösteren iki testis arka arkaya vücudunortasında bulunurlar. Bunların ön kısmında dallanmış olan yumurtalık yer alır. Kısa olan boru şeklindeki kıvrıntılı, rozete benzeyen uterus vücudun ön kısmına doğru ilerler; bunun açıldığı genital delik önde karın çekmeninin yanındadır.

Fasciola hepática, koyunlarda beş yıl ya da daha uzun süre canlı ka- labüir. Besinlerini vücut yüzeyinden alır. Ringer çözeltisinde 12 saat dayanabilir. Helmint için 36°C optimal ısıdır.Fasciola hepática yumurtaları oval şekilde, ortalama 140 x 75 ¡x büyüklüğünde ve kapaklıdır. Yumurtlandıkları zaman içerisinde embriyon yoktur. Ortada yumurta hücresi ve bunun etrafında vitellus hücreleri bulunur

Bu hücrelerdeki granüller nukleus etrafında kümelenmişlerdir.Fasciola hepatica’mn son konağın (koyun, keçi, sığır, at, deve, nadiren insan) safra yollarında yumurtladığı yumurtalar, barsağa geçer ve dışkı ile çıkarılır. Bunlar 20° - 25°C deki su içine geldikleri takdirde içlerinde embriyon gelişir, güneş ışınlarının etkisiyle 10 -15 günde yumurtadan çıkan ve mirasidyum adı verilen vücudu kirpikli kurtçuk suda yüzmeye başlar.

Mirasidyum 20 saat içinde Limnea cinsinden bir yumuşak- çanın (genellikle Limnea truncatula) vücuduna girecek olursa helmintinevrimi devam eder; aksi halde kurtçuk ölür. Yumuşakçanın lenf yollarında, mirasidyum kirpiksiz olan sporosistlere dönüşür. Bir kısmı hareketli olabilen sporosistlere özellikle özofagus etrafında rastlanır. Bir hafta sonra bunlardan redya adı verilen kurtçuklar meydana gelir. Redya 20° C ısıda ancak iki hafta sonra oluşur.

Bu kurtçuk şeklinden, yumu- şakçanm sindirim sisteminde, ya doğrudan doğruya serkaryalar, düşük ısılardaki evrimde ise önce yavru redyalar sonra serkaryalar gelir. Bunlar ufak, ancak 0,3 mm kadar boyunda ve vücudundan uzun kuyruğu olan kurtçuklardır. Yumuşakçadan çok defa gece vakti ayrılırlar, suda yüzerek su teresi gibi belirli su bitkilerine erişirler. Bu bitkiler üzerinde yerleşen serkaryalarm etrafları kalınca müköz bir kılıfla çevrilir, kuyrukları kaybolur ve böylece metaserkaryaya dönüşmüş olurlar.

Metaserkaryalar, yuvarlak ve beyaz renkli olan küçük canlılardır. Bazen bunlar, su yüzeyinin hemen altında serbest olarak da bulunurlar. Son konak olan koyun ve diğer hayvanlar veya insanlar bitkiyle birlikte üzerindeki metaserkar- yayı da sindirim yolundan alacak olurlarsa duodenumda kist açılır ve Fasciola hepática kurtçuğu periton boşluğu ve sonra karaciğer kapsülünden geçerek ya da kan ve lenf dolaşımı yoluyla karaciğer parenkimine girerek safra yollarına gider; burada üç ay sonra erişkin helmint meydana gelir.

Kurtçuk şekilleri dayanıksız oldukları için göçlerini safra kanalından yapamazlar.

Patogenez ve klinik belirtiler

Duodenumda kistinden ayrılan Fasciola hepatica barsak duvarına ve daha sonra geçtiği karaciğer hücrelerine zararlı etki göstererek bazen hücrelerin ölümüne neden olabilir. Esas yerleşme yeri olan safra yollarında kanla beslenir, mekanik ve toksik etkileri ile buralara zarar verir. Safra yollarında fibroz ve nekroz meydana getirerek buraları tıkadığında iltihaba neden olabilir. Ender olarak safra kesesi ve karaciğerde iltihapla ilgili patolojik değişiklikler meydana getirebilir. Böyle durumlarda karaciğer büyür ve hücrelerde atrofi, siroz oluşur.Hastalıkta kuluçka süresi iki ay kadardır.

Erişkin hale gelmemiş hel- mintin göçü sırasında, tahriş sonucu karaciğerde nekroz ve fibroz oluşabilir. Başlangıç, hazımsızlık, düzgün olmayan ateş, terleme, karın ağrıları, bulantı, kusma ile birdenbire olabilir. Karaciğer büyür ve ağrılı olur. Kanda lökositoz ve eozinofili vardır. Helmint safra yollarına geçtikten sonra, safra yolları genişler, hiperplazi ve fibroz oluşur. Aralıklı, yüksek olmayan ateş, sindirim sistemi bozukluğuna ait belirtüer, dökmelerve özellikle karaciğer ağrısı vardır. Bazen ishal, anemi ve hemoglobinim gözlenir. Eozinofili saptanır. Safra yollarında yaygın iltihap, tıkanma olursa sarılık görülür. Safra kesesinde taş meydana gelebilir.

Bazı vakalar kronik seyreder ve uzun yıllar devam eder. Böyle durumlarda bazen ikincil bakteri infeksiyonlarma bağlı olarak abseler oluşur. Ender olarak dirençsiz kimselerde çok sayıda Fasciola hepática varsa, hasta kısa zamanda çok zayıflar ve ölebilir. Akciğer ya da beyin veya göz boşluğunun tutulduğu birkaç vaka literatürde bildirilmiştir.

Keçi ve koyun karaciğerinin çiğ olarak yendiği yerlerde, özellikle Lübnanda «halzoun» adı verilen özel bir klinik tabloya rastlanır. Burada farinks ve larinksde, bazen östaki boruları mukozalarında kanlanma, iltihap bulunur. Bir iddiaya göre, mukozalarda Fasciola hepática’nın gelişmemiş şekillerinin yerleşmesi bu tabloya neden olabilir. Yerel ödem ve konjestiyona bağlı klinik belirtiler olarak yutmada ve solunumda güçlük, ağrı, öksürük, kulak ağrısı ve işitme güçlüğü vardır. Böyle vakalar genellikle kendiliğinden iyileşirler.

Tanı

Fascioliasis hepatica’da (fasyolyaz) klinik tanı olanaksızdır. Çünkü aynı klinik belirtiler çeşitli etkenler tarafından meydana getirilebilir. Bu bakımdan ancak laboratuvar tanısı kesindir. Bu da dışkıda veya duode- numdan sondayla alman muayene maddesinde Fasciola hepática yumurtalarının, ender olarak dışkıda helmintin kendisinin görülmesiyle olur. Bunlar, Fasciolopsis buski yumurtalarına tamamen benzerler. Ayırıcı özellik olarak, Fasciolopsis buski yumurtasında sarı granüllerinin sarı hücresinin her tarafına eşit olarak dağılması gösterilebilir. Fasciola hepática yumurtasında ise bu granüller sarı hücresinin nükleusu etrafında kümelenmişlerdir.

Burada dikkat edilecek diğer bir nokta şudur: Hasta, Fasciola hepatica’nm son konağı olan koyun, sığır gibi hayvanların karaciğerini yemişse dışkısında bu helmintin yumurtalarına rastlanabilir (yalancı parazitlik). Kuşku uyanan böyle bir durumda en az üç gün süreyle hastanın karaciğer yemesi önlenir ve inceleme tekrarlanır. Yalancı parazitlikte dışkıda artık yumurta bulunmadığı, hakiki fasyolyazda ise bulunmaya devam ettiği saptanır.

Aynı zamanda safrada yumurtalar aranır. Dışkıda bulunduğu halde safrada yumurta bulunmaması da yalancı parazitlik işaretidir. Gerekirse serolojik ve allerjik deneyler tanı için kullanılabilir. Kompleman birleşmesi deneyinde, Fasciolopsis buski üe ortak antijenlerin varlığı anımsanmalıdır.

Tedavi

Karbon tetraklorür ve özellikle emetin klorhidrat (10 gün süre ile, günde 65 mg ı geçmemek koşuluyla kilo başına 1 mg) başarı sağlayan ilaçlardır. Son yıllarda 14 gün süreyle günde iki defa olmak üzere 150 mg bazklorokin (chloroquine) ile de olumlu sonuçlar alınabildiği bildirilmiştir.Halzoun tedavisi için yoğun bir NaCl çözeltisi ağız yolundan verilir.

Epidemiyoloji

Fasciola hepatica’âa. son konak genellikle helminti karaciğer, safra yollarında taşıyan koyun ve sığırlardır. Helmint, bunlarda pek çok sayıda bulunabilir; insanda ise sayısı ancak birkaç tanedir. Orta Amerika- da, Fransa, İngiltere ve Cezayirde son yıllarda ve özellikle fazla yağışlı geçen yazlardan sonra, artan sayıda vakalar bildirilmiştir. Helmint, me- taserkaryalarının yerleştiği su bitkilerinin çiğ yenmesiyle ya da suların içilmesiyle bulaşır. İnsanda ortalama bir yıl kadar, bazen daha uzun süre canlı kalabilir. Yurdumuzda her bölgede hayvanlarda bu helminte rastlanır ve helminti taşıyan hayvanların oranı soğuk mevsimlerde artar.

Korunma

Helmintin kurtçuk şekillerini taşıyabilen su bitkileri yıkanıp pişirilmeden yenmemeli, sular kaynatılmadan içilmemelidir. Ara konak ödevi gören yumuşakçaları tahrip edecek tedbirler alınır. Bu amaçla çeşitli molluskisit ilaçlardan faydalanmak mümkündür. Ayrıca, infekte hayvanların tedavisi gereklidir. Halzoun’dan korunmak için koyun veya keçi karaciğerleri iyice pişirilmeden yenmemelidir.

SENDE YORUM YAP!

Whatsapp